Castell, Dora (1898-1972) – Zelfportret – 1928

Castell, Dora (1898-1972)

Zelfportret – 1928
gesigneerd en getiteld ‘Zelfportret’ verso
olieverf op doek
73,5 x 54,5 cm

Herkomst:
Kunstzaal Van Lier, Amsterdam, 1928, inv.nr. 963
Collectie Jan Weitjens

Expositie:
Amsterdam, Kunstzaal Van Lier, Dora Castell en Teun Timmner, 10-30 november 1928

Veel over het leven en werk van de getalenteerde kunstenares Dora Castell blijft in nevelen gehuld. Ze was van joodse afkomst en geboren in Zuid Duitsland. Haar opleiding zou ze, volgens sommige bronnen, hebben genoten bij André Lhote. Wanneer precies Castell zich in Nederland vestigde is onduidelijk, vermoedelijk in de jaren 20. Feit is dat ze in 1928 samen met Hermana Carolina (‘Teun’) Timmner (1895-1976) exposeerde bij de gerenommeerde kunsthandel Van Lier in Amsterdam. Dit is het eerste moment dat haar werk in ons land te zien is, Castell is dan 30 jaar. Kasper Niehaus besprak de tentoonstelling en merkte op dat Castell, in het spoor van het gematigd kubisme van haar beroemde leermeester Lhote, een sterke neiging had – zoals hij dat definieerde – tot ‘den stilistisch-cubistisch afgevierkanten vorm’. Ook in de daaropvolgende jaren wordt het werk van Castell regelmatig bij Van Lier geëxposeerd, zoals in 1936 en 1938. Ze schilderde in die jaren vooral stilleven en vrouwenportretten. Deze laatsten vielen op door de geometrische, lineaire stilering en ingetogen kleuren, wat ze een bepaalde psychologische diepgang verleenden.

Castell woonde in die tijd in Amsterdam waar ze in 1934 een relatie kreeg met grafisch vormgeefster Tine Baanders (1890-1971). Baanders had een atelier op de toenmalige Zuider Amstellaan in Amsterdam (nu Rooseveltlaan 172-3) en onderhield nauwe vriendschapsbanden met tal van kunstenaars, waaronder het schildersechtpaar Else Berg en Mommie Schwarz, danseres Gertrud Leistikov, Lizzy Ansingh, Adriaan Roland Holst, Arthur van Schendel en de Amsterdamse School architecten Michel de Klerk en Piet Kramer. Opmerkelijk genoeg had Baanders eerder, voor haar relatie met Castell, een relatie gehad met de eerdergenoemde Teun Timmner, met wie ze in de jaren twintig in een Amilcar sportwagen door Europa was getoerd.

In de jaren 30 verbleef Castell geregeld in Limburg. Hier schilderde ze kleurrijke, Limburgse landschappen en exposeerde geregeld in Heerlen, Valkenburg en Maastricht. Ook in de latere jaren was ze regelmatig in Limburg te vinden, zoals in 1957, toen ze op zoek was naar een atelier in Heerlen, waar ze een opdracht had gekregen van een kerk. In die tijd gaf ze les op enkele scholen in Maastricht en Heerlen en hield ze zich in haar werk vooral bezig met textiel.

Publicist J.L. Heldring ontmoette Tine Baander en Dora Castell in de meidagen van 1940, toen hij tijdens de capitulatie als militair was ingekwartierd in een huis aan de Angstel in Baambrugge. In dat pand had Castell op dat moment haar atelier. Heldring verhaalt dat Castell na de oorlog veel in de Dordogne verbleef en later in Limburg is gaan wonen, waar ze in 1972 is overleden.

Geraadpleegde bronnen:
Bas C. van Lier, Carel van Lier. Kunsthandelaar, wegbereider 1897-1945, Bussum 2003
Diverse besprekingen van exposities in dag- en weekbladen (via delpher.com)