Rinsema, Thijs (1877-1947) – Compositie – ca. 1927

Rinsema, Thijs (1877-1947)

Compositie – ca. 1927
inkt en zwart krijt op papier
26,5 x 23,5 cm

Herkomst:

Collectie Leendert van Lier, Blaricum
Sotheby’s Amsterdam, 7 december 2005, lot 39
Galerie Collection d’Art, Amsterdam
Collectie Steven Sterk, Gorredijk
Kunsthandel Simonis & Buunk, Ede
Collectie Thijs Rinsema, Norg

Expositie:

Nijmegen, Cultureel Centrum De Lindenberg, Thijs Rinsema: een Dada-episode in Friesland, 14 april – 14 mei 1972, no. 118
Drachten, Museum Drachten, Thijs/Evert Rinsema: avant-garde in Drachten, 29 oktober 2011 – 18 maart 2012

Literatuur:

Catalogus Thijs Rinsema: een Dada-episode in Friesland, Cultureel Centrum De Lindenberg, Nijmegen, 1972, no. 118
Thijs Rinsema, Thijs/Evert Rinsema. Eigenzinnig en veelzijdig, Drachten 2012, p. 131, afb. 64
The Rinsema Collection, speciale publicatie van Adams NRC veilingen, Amsterdam 2023, afgebeeld

De broers Thijs en Evert Rinsema waren eenvoudige schoenmakers in Drachten die door een gelukkige samenloop van omstandigheden midden in de avant-garde werden geslingerd. Bepalend hiervoor was de ontmoeting tussen Evert Rinsema met Theo van Doesburg, die elkaar tijdens de mobilisatie van 1914-1916 leerden kennen op de kazerne in Tilburg. Ze zagen elkaar als zielsverwanten en Van Doesburg kwam op uitnodiging van Evert Rinsema meerdere malen naar Drachten, waar hij ook zijn broer Thijs leerde kennen. Van Doesburg zorgde ervoor dat Kurt Schwitters naar Drachten kwam, wat in april 1923 resulteerde in de geruchtmakende Dada soiree in hotel De Phoenix. Naast performances, maakten Kurt Schwitters en Thijs Rinsema in Drachten ook collages en inlegwerken. Daarmee stond Drachten plots op de kaart als een brandpunt van de avant-garde.

Thijs Rinsema schilderde al langer, maar de ontmoeting met Theo van Doesburg en Kurt Schwitters en hun vernieuwende ideeën oefende een directe en beslissende invloed uit op zijn verdere ontwikkeling. Rinsema was een vrije creatieve geest en verwerkte de invloeden van het constructivisme, kubisme, dadaïsme en De Stijl op geheel eigen, persoonlijke wijze, toegepast op alledaagse, geabstraheerde voorwerpen die hij arrangeerde tot inventieve composities met vierkanten, bollen en lijnen. In zijn werk combineerde hij het absolute formalisme van Van Doesburg met de speelse anarchie van Schwitters. ‘Zelf ontwikkelde hij een rustig compromis: hij moet begrepen hebben dat de tegenstelling concreet-figuratief niet wezenlijk was en kwam tot een eigenzinnige abstractie, een ingetogen en tegelijk verfijnde abstractie van de figuratie’ (citaat uit catalogus Thijs Rinsema 1877-1947, Fries Museum Leeuwarden 1980, p. 39). ‘Geen dada, geen Stijl, geen kubisme, maar Thijs Rinsema’, aldus kunsthistoricus Peter Karstkarel.

In zijn tekeningen vereenvoudigde Rinsema de objecten tot constructivistische, uitgebalanceerde composities, maar de stap naar het zuivere neo-plasticisme maakte hij niet, de figuratie bleef. Het zijn kernachtige stileringen tot basisvormen van alledaagse voorwerpen als flessen, glazen, kopjes en pijpen. Cilindrische voorwerpen hebben rondingen gekregen door subtiele schaduwkanten en zijn opgelost in een patroon van lijnen met behulp van passer en liniaal. Theo van Doesburg was uitermate enthousiast over het werk van Thijs en probeerde hem in 1930 in contact te brengen met de Parijse groep Cercle et Carré. In augustus 1928 had Thijs hem geschreven dat hij met stillevens bezig was, ‘ook teeken ik veel met krijt’.

Naast de invloed van De Stijl en het dadaïsme, vertonen de zwart-wit tekeningen van Rinsema ook een mogelijke parallel met Man Ray’s fotogrammen ( zgn. ‘Rayographs’) die Rinsema gezien kan hebben in Van Doesburgs tijdschrift Mecano, waarin ze in 1922 werden gepubliceerd.

Geraadpleegde bronnen:

Dada in Drachten, speciaal nummer Trotwaer, nummer 9/10, november 1971
K. Schippers, Holland Dada, Amsterdam 1974, pp. 103-117
Cat. Thijs Rinsema 1877-1947, Leeuwarden (Fries Museum), Dordrecht (Dordrechts Museum), Roermond (Museum H. Luyten-Dr. Cuijpers) 1980-1981
Thijs Rinsema, Denkbeelden van Evert Rinsema, Drachten 2011
Thijs Rinsema, Thijs en Evert Rinsema. Eigenzinnig en veelzijdig, Drachten 2012
P. Martina, K. Schippers (e.a.), Holland Dada en de internationale context, Drachten 2016
Thijs Rinsema, Brieven over kunst, De Stijl, het leven en de dood, Gorredijk/Drachten 2017
Paulo Martina, ‘Thijs Rinsema en de schoonheid van het alledaagse’, MB – Tijdschrift van Museum Belvédère, nummer 11, oktober 2011, pp. 16-25