Nieweg, Jakob (1877-1914) – Landweg met bomen

Nieweg, Jakob (1877-1914)

Landweg met bomen – 1915
gesigneerd met initialen en gedateerd 1915 rechtsonder
olieverf op doek
60 x 70,5 cm

Herkomst:

Particuliere collectie Nederland
Kunsthandel Simonis & Buunk, Ede
Collectie Thijs Rinsema, Norg

Het jaar 1914 is voor Nieweg een cruciaal jaar, waarin hij de definitieve stap maakt om de kansel – hij was tot dan toe predikant – te verwisselen voor penseel en palet. ‘Zowel op de kansel als achter de schildersezel was het een intens beleefd religieus gevoel dat hem dreef. Hij was tot het inzicht gekomen dat hij de mensen beter met zijn tekeningen en schilderijen dan via het gesproken woord kon bereiken’, lezen we in de monografie over de schilder. ‘Het gesproken woord alleen ervoer Nieweg als te intellectueel, te weinig emotioneel en beeldend, in tegenstelling tot de schilderkunst, waarin hij zich meer op z’n gemak voelde en zich beter kon uitdrukken’.

Het landschap zag Nieweg bij uitstek als een manier om de diepere betekenis van de werkelijkheid zichtbaar te maken, indachtig de wijsgeer Spinoza, die het absolute ontwaarde in de meest onbeduidende dingen.

Alvorens hij in september 1914 naar Bloemendaal verhuisde, werkte Nieweg in het Gelderse dorp Spankeren. In het naburige Dieren leerde hij Anna van Houten-Van Gogh kennen, de zus van Vincent, die een collectie werken van haar broer bezat. Diens expressieve stijl en intense beleving van de werkelijkheid waren een grote bron van inspiratie voor Nieweg. Verder ontmoette Nieweg in die jaren de invloedrijke schilder en kunstcriticus Just Havelaar, die in Laag-Soeren woonde en een vriend voor het leven werd. Toen de Havelaars in september 1913 verhuisden naar Bloemendaal, volgden Jakob en zijn vrouw Neine nauwelijks een jaar later. In zijn Bloemendaalse jaren onderhield Nieweg tevens intensief contact met H.P. Bremmer.

In deze vroege periode wisselen heldere, sprankelende kleuren en meer verzadigde tonen elkaar af. De verf is opgebracht in subtiele, fijne toetsen, een techniek die doet denken aan het pointillisme en luminisme. Doorslaggevend was de invloed van Vincent van Gogh, waarin hij werd gestimuleerd door de zus van Vincent in Dieren, de lessen van H.P. Bremmer en de gesprekken met Just Havelaar, een groot bewonderaar van de schilder. Van Gogh en Nieweg deelden eenzelfde achtergrond: ze groeiden beiden op in een predikantengezin en beleefden de natuur vanuit een diep religieus gevoel. Ze predikten, zo gezegd, met het penseel.

Jakob’s vrouw Neine Geertruida van der Meulen (1879-1961) was de dochter van Johannes Hendriks van der Meulen en Mintje van der Meer in Drachten. Johannes was in Drachten bekend als herenboer en statenlid, tevens was hij een neef van de Utrechtse chirurg en kunstverzamelaar Johannes E. van der Meulen, die veel contact had met Bremmer. Jakobs vrouw Neine was bekend met de kunstenaars Thijs en Evert Rinsema.