Zweep, Douwe van der (1890-1975) – Zonder titel

Zweep, Douwe van der (1890-1975)

Zonder titel – 1965
gesigneerd en gedateerd 1965 linksonder
olieverf op doek
38 x 46 cm

Herkomst:
Particuliere collectie

Douwe van der Zweep, wiens ouders afkomstig waren uit Friesland, werd in 1890 in Utrecht geboren. Na de lagere school ging hij als lithograaf in de leer bij de firma De Groot in de Nobelstraat. In de avonduren volgde hij lessen op de Kunstnijverheidsschool, waar hij Gerrit Rietveld ontmoette, met wie hij nauw bevriend zou raken. Vervolgens ging hij aan de slag bij de lichtdrukkerij van Versluys & Scherjon in Utrecht, waar de kunstpedagoog H.P. Bremmer, die hier zijn publicaties liet drukken, kind aan huis was. Ofschoon Van der Zweep een nuchtere kijk had en niet erg gevoelig was voor de destijds invloedrijke theosofie, interesseerde de opkomende abstractie – veelal gedreven door een streven naar vergeestelijking – hem buitengewoon. Daarnaast volgde hij de ontwikkelingen van de Stijl-groep op de voet.

In de jaren twintig ontwikkelde Van der Zweep een geheel eigen stijl, waarbij hij het onderwerp abstraheerde tot enkele lijnen en vlakken. Midden jaren 20 kwam hij tot volledig abstracte composities, die uitmunten door een fraaie balans van lijn, kleur en vorm. Hiermee verwierf hij zich een plaats in de voorhoede van actuele kunstontwikkelingen. De jaren 1920-1935 gelden als Van der Zweeps meest experimentele periode.

In de naoorlogse jaren treedt er nog een bloeiperiode op in het werk van Douwe van der Zweep. Er ontstaan, aldus Juffermans in zijn publicatie uit 1974, ‘een aantal boeiende olieverf composities die een nieuw soort lyriek in het dan weer kubistisch werk brengen’. Van der Zweep zei hier zelf over in het Nieuw Utrechts Dagblad van 30 april 1955: ‘Ik balanceer een onderwerp uit in een rithmische verdeling over het hele vlak’. Dit is trouwens ook het jaar dat hij een grote wandschildering zou maken voor het Rietveld paviljoen op de expositie E55 in Rotterdam – dit op verzoek van zijn vriend Gerrit Rietveld.

Mede door inzet van Joop Moesman kreeg Van der Zweep twee grote overzichtsexposities in 1974 (Kunsthandel Kleijn, Utrecht) en 1975 (Galerie Collection d’Art, Amsterdam). De expositie bij Collection d’Art focuste zich vooral op zijn werk uit 1920-1930, de periode van de ‘Nieuwe Beelding’. Een jaar later, in 1966, werd zijn werk geëxposeerd in Philadelphia en New York.

Geraadpleegde bronnen:
Catalogus Douwe van der Zweep. Expositie schilderijen, tekeningen en grafiek 1910-1960, Utrecht (Kunsthandel F. Kleijn), 1974 – met tekst Jan Juffermans
Jan Juffermans, Met stille trom. Beeldende kunst en Utrecht sinds 1900, Utrecht/Antwerpen 1976